Description

In de vroege muziekgeschiedenis was de term ‘school’ zeer belangrijk. De benaming was toen niet beperkt tot het doorgeven van een techniek van meester tot leerling maar duidde vooral op een gemeenschappelijke taal en stijl. Sinds de romantiek en de bevrijding van het individu bestaan in de muziek bijna geen gezamenlijke stijlen meer maar enkel nog persoonlijke manieren van componeren. In België werd sinds de Franse revolutie het muziekonderwijs naar het Franse voorbeeld op het hoogste niveau onderwezen aan de conservatoria. Aan de conservatoria van Antwerpen en Brussel was van 1899 tot 1909 een uitzonderlijk leraar werkzaam, nl. Paul Gilson (1865-1942). Hij was een zeer begaafd componist maar zijn belangrijkste werken dateren allemaal van voor 1914 : zijn cantate Sinaï (1899), zijn symfonische schetsen La Mer (1892), de cantate Francesca da Rimini (1894), de balletmuziek bij La Captive (1896-1900) en zijn Variations Symphoniques (1903). Hij is nooit die allergrootste componist geworden die de kwaliteit van zijn jeugdwerken deed vermoeden, maar hij werd wel een zeer solide vakman en dé muziekleraar bij uitstek. Alhoewel hij slechts tien jaar les gaf aan de conservatoria van Antwerpen en Brussel bleef hij tot het einde van zijn leven privé-lessen geven. De meeste Belgische componisten van de periode tussen 1920 en 1940 volgden bij hem lessen : naast de ‘Synthetisten’ behoren ook Jean Absil, Jef Van Hoof en Daniël Sternefeld tot zijn leerlingen. Geen enkele andere leraar heeft in het Belgische muziekleven van de 20ste eeuw een vergelijkbare invloed gehad. Naast zijn belangrijke pedagogische invloed wordt Paul Gilson ook terecht de ‘vader van de Vlaamse blaasmuziek genoemd’ (zie Portrait of Paul Gilson WWM 500.061). Als één van de allereersten behandelde hij het blaasorkest als een volwaardige orkestvorm en ontwierp hij een volslagen nieuw en specifiek repertoire aangepast aan de mogelijkheden van de blaasinstrumenten. De muzikale en historische betekenis van Paul Gilson kan men op dat vlak niet hoog genoeg inschatten. Gilson was de aanzet tot een niet te stuiten beweging, de vonk die oversloeg niet alleen op zijn vele leerlingen maar ook op tijdgenoten en latere generaties. Zijn dramatische ouverture Richard III is gebaseerd op de gelijknamige tragedie van William Shakespeare. Richard III, de jongere broer van Edward III, probeert op een geheime manier koning te worden en doodt hiervoor iedereen die in zijn weg staat. Het volk wordt boos en komt in opstand en de tiran wordt afgezet. Hij valt ten prooi aan hallucinaties, de lijken van zijn slachtoffer spoken door zijn gedachten en gooien verwijten naar zijn hoofd. Enkel de engelachtige figuren van de kinderen van Edward lijken de gewelddadige en boosaardige koning te vergeven. De dag nadien wordt Richard III tijdens een gevecht gedood. De plechtige triomfmars (maestoso) aan het einde beeldt de overwinning van de opstandelingen uit en de komst van een meer menselijk regime.